De nieuwe Polen
Met het nieuwe millennium begon ook een tijd van veranderingen in de Poolse gemeenschap in Breda. Steeds zichtbaarder werden veranderingen in Europa en het wegvallen van Europese binnengrenzen. Richting Nederland stroomde een steeds grote groep Polen op zoek naar werk. Door steeds grotere getallen van de “nieuwe Polen” begint ook de Poolse Zondagsmis in de Pater Kapucijnenkerk aan een nieuwe bloeiperiode. Aantal Heilige Missen in het Pools werd door de jonge priester Krzysztof Obiedziński verhoogd tot twee keer in de maand en toch zit de kerk vol Polen als nooit tevoren.
2000 Door de groeiende belangstelling en daardoor behoefte aan een grotere zaal worden de Paaslunches voortaan georganiseerd in zaal Vianden.
Op 20 mei viert Bredase Culturele Vereniging “Polonia” 10 jaar bestaan. Er werd een “Poolse Culturele Dag” georganiseerd in Het Prisma College bij Biesdonkweg 33 (voorheen Van Cooth Scholengemeenschap) met optredens van het Poolse Koor “Watra” uit Antwerpen, Koor „Gloria” uit Skoczów, dansgroep „Syrena” uit Brunssum en dansmuziek van Poolse groep “Hit” uit Duitsland. Er werden stands gehouden met allerlei promotieartikelen uit Polen, reclame van Poolse reisbureau’s, Poolse producten, kunst, glas, kristal en films.
Volksdansgroep “Mazur” onder leiding van Dhr. Kees Nowak, ook een zoon van een oud-strijder en altijd lid van de dansgroep, beleeft moeilijke tijden. “Mazur” is nog steeds actief, maar het wordt steeds moeilijker, aantal leden is sterk teruggelopen en er is geen life muziek meer.
Destijds in Polen: de presidentsverkiezingen op 8 oktober worden weer gewonnen door Aleksander Kwasniewski.
2002 Aanhoudende economische malaise in Polen dwingt steeds meer jonge mensen om het werk en hun toekomst buiten de Poolse grenzen gaan zoeken. Richting Nederland stroomt een steeds grote groep Polen op zoek naar legaal en illegaal werk. Door het snel groeiende toeristische verkeer tussen beide landen vindt steeds meer Poolse vrouwen haar partner in Nederland.
“Poolse loodgieters die West-Europa overspoelen” – het was een van de schrikbeelden die zowel Nederlanders als Fransen ‘nee’ deden zeggen tegen de Europese Grondwet. Toch waren de Polen niet echt onder de indruk van deze demonstratie van anti-EU-gevoelens.
Het aantal arbeidsmigranten uit Polen, lag veel hoger dan aanvankelijk werd gedacht. Naar schatting werkte in Nederland in 2004 tussen de 32.000 en 53.000 Polen. Ongeveer de helft daarvan verrichtte seizoensarbeid (voornamelijk oogstwerkzaamheden in de landbouw). Een deel van Polen met Duitse passporten kon makkelijk via uitzendbureau legaal werk krijgen. Anderen werkten zonder vergunning, als kleine zelfstandige, of illegaal.
Illegale arbeid is meer verschoven naar het particuliere circuit. Zo verrichten Polen op illegale basis diverse werkzaamheden in de bouw. Zij werken veelal via koppelbazen bij kleine aannemers. Ook zijn Polen werkzaam bij particulieren, als huishoudelijke hulp, tuinman of kinderoppas. Sommigen hebben eerder als au-pair in Nederland gewerkt en gebruiken de contacten om ook na die tijd werk te vinden. Ook zijn er hoger opgeleiden die dergelijk ongeschoold werk doen. Zij proberen een legale positie te verkrijgen door de taal te leren, een legale baan te verkrijgen of een studie op te pakken.
Als laatste groep zijn er de Poolse bruiden, die zich via speciale relatiebemiddelingsbureaus aanbieden. Websites prijzen hen aan, mooie jonge vrouwen, die veelal nauwelijks een andere taal spreken en als hobby hebben schoonmaken, koken of dansen. Kortom, de ideale huisvrouw. Een niet gering aantal vrouwen probeert via een huwelijk een betere toekomst in het rijke West Europa te verkrijgen.
Het aantal oud-strijders daalt met de jaren sterk en dat betekent in de praktijk het einde van de Poolse Katholieke Genootschap (Polskie Towarzystwo Katolickie/PTK). Om die tradities niet helemaal laten verloren gaan werd op 25 mei een nieuwe organisatie opgericht: Vereniging van de Eerste Poolse Pantserdivisie Nederland (Stowarzyszenie Pierwszej Polskiej Dywizji Pancernej Niderlandy) met in het eerste bestuur als voorzitter Adrian Stopa, 1e secretaris Frans Olejek, 2e secretaris en notulist Bolek Krzeszewski, Penningmeester Kees Nowak en bestuurleden; Stas Szamrowicz, Manfred Mrozinski, Stefan Kossakowski en Ad Kuijl. Deze vereniging is een filiaal van Internationale Vereniging van de Eerste Poolse Pantserdivisie in Engeland waarvan generaal Maczek zelf de eerste voorzitter van was en nu is het de heer Witold Deimel.
In november legt de heer Adrian Stopa na 12 jaar voorzitterschap zijn functie bij BCV “Polonia” neer. De heer Ad Kuijl wordt de nieuwe voorzitter.
2004 Het Pools Olympisch Comité in Nederland bestaat 40 jaar. Dit jubileum wordt gevierd met een voetbal- en schaaktoernooi en een feestavond. Op zaterdag 12 juni in het Gemeenschapshuis “De Belcrum” te Breda vindt de feestelijke jubileumavond met Poolse muziek en prijsuitreiking plaats. Eén van de oprichters en de eerste voorzitter van POC Nederland, Alfred Wieliszek, zal zowel het toernooi als de feestavond openen. Het nieuwe bestuur van POC bestaat uit; Adrian Stopa – voorzitter, Krystyna Stopa – secretaris en Cees Nowak – penningmeester.
60-jarige herdenking van de bevrijding van Breda
Voor de festiviteiten en herdenkingen op 29, 30 en 31 oktober 2004, ter gelegenheid van “Breda 60 jaar vrij!” was een Comité samengesteld uit de volgende organisaties: BCV “Polonia”; Vereniging 1PPD Nederland; Poolse Folkloristische Dansgroep “Mazur”; Comité Herdenking 1944 Ginneken.
Het Comité maakte deel uit van de “Stichting Jaarlijkse Herdenking Bevrijding Breda”. Deze “Stichting” coördineert en stimuleert jaarlijks de herdenking van de bevrijding van Breda in oktober.
De overige leden welke deel uitmaken van de “Stichting” zijn: PSK Kaszub Breda; Generaal Maczek Museum Breda; Pools Olympisch Comité Nederland.
Op zaterdag 30 en zondag 31 oktober brengt de President van de Poolse Republiek, de heer Aleksander Kwasniewski, met zijn echtgenote Jolanta Kwasniewska een officieel bezoek aan Nederland.
Op zaterdag wordt de President op Paleis Noordeinde ontvangen door de Koningin. Ook ontmoet hij deze dag de minister-president, de heer Nicolaï, staatssecretaris voor Europese Zaken, en de voorzitters van de Eerste en Tweede Kamer.
Vrijdag 29 oktober:
Op deze avond werd er in de Grote Kerk van Breda een concert gehouden met medewerking van het koor Nova Voices uit Breda en koor “Gloria” uit Skoczów Polen. Daarnaast trad op een muziekkorps uit Żagan. Ook de bekende organist van de Grote Kerk Jaap Hillen verleende zijn medewerking.
Zaterdag 30 oktober:
Op de middag werd de grondig gerenoveerd Duitse tank (geschenk van 1PPD aan Breda) teruggeplaatst bij de Wilhelminapark en de oud-strijders in te voertuigen van 2e Wereld Oorlog defileerden over de gedeeltelijke route van 1944 naar de Grote Markt.
In de avond was een feestprogramma georganiseerd door BCV “Polonia” in Jeugdland te Ulvenhout.
Zondag 31 oktober:
President Kwaśniewki en de Koningin nemen deel bij de 60-jarige herdenking. In de Mariakerk te Ginneken vindt een Heilige Mis plaats. Aansluitend leggen de President en de Koningin een krans op de Poolse Erevelden in Ginneken en Breda.
Destijds in Polen: op 1 mei treed Polen toe bij de Europese Unie.
2005 Inmiddels overal in het land en zo ook in Breda vestigt zich steeds meer jonge Polen op zoek naar werk. Zij zijn steeds duidelijker zichtbaar in de straten van de stad. In de eerste negen maanden van dit jaar zijn ruim 1700 Polen in Nederland een eenmanszaak begonnen. In heel 2004 waren dat er 1030. Door veel negatieve publiciteit krijgen Polen slecht imago. De levensstandaard en de loonkosten per uur liggen in Nederland bijna vijf keer zo hoog als in Polen; 27 tegen 5,5 euro per uur. Dat is de voornaamste reden van zo grote toestroom Poolse klusjesmannen naar Nederland.
Volgens de schattingen gingen maximaal 53.000 Polen legaal in Nederland aan het werk, en daar kunnen genoegzaam tienduizenden illegale Poolse werknemers bij worden opgeteld. Er zijn nu al meer Polen in Nederland aan het werk dan er rond 1970 Turkse en Marokkaanse gastarbeiders waren. De Polen worden geroemd om hun arbeidsethos en de geringe neiging zich ziek te melden.
Op die maneer krijg je in Breda te maken met de “oude Polonia” (word Polonia betekend Poolse diaspora in het buitenland) – voornamelijk de kinderen van oud-strijders en de “nieuwe Polonia” – voornamelijk arbeidsmigranten aangevuld met “Poolse bruiden”.
De kinderen van de Bredase oud-strijders zijn feitelijk gewone Nederlanders met Poolse namen en hebben weinig of geen contact met de nieuwe Poolse emigranten die in Nederland komen werken.
Op zaterdag 18 juni vierde BCV “Polonia” in de zaal Vianden zijn 15 jarig jubileum. Zaterdagmiddag werden de weduwes ontvangen met nog enkele oud-strijders die nog in leven zijn.
Voor de avond was er voor de jongere leden een barbecue en dancing gepland. Ca. 130 personen hadden zich aangemeld. Piotr Martyka zorgde gedurende de avond voor een leuk stukje muziek.
— ¤ —
Na 1945 telde Breda en omgeving paar honderd Poolse oorlogsveteranen, mannen in een vreemde land, vrijwel geïsoleerd van hun vaderland, getrouwd met Nederlandse vrouwen en hun kinderen werden volledig Nederlands opvoed.
Nu en vooral na de toetreding van Polen tot de Europese Unie zijn er wellicht vele duizenden Polen die zich in Breda vestigen op zoek naar werk en betere levenstandaard. Het zijn vooral jonge vrouwen; zij hebben telefoon, internet, satelliettelevisie en snelle auto’s waarmee zij hun ouderlijke huis in Polen zelfs in een weekend kunnen bezoeken. Door zulke nauwe contacten met het vaderland wordt het integratieproces veel moeilijker.
De Poolse Bredase gemeenschap van nu heeft weinig binding met de Poolse Bredase gemeenschap van toen.
Poolse tradities kennen niet zo rijke verenigingsleven zoals het in Nederland het geval is. Daarom ook de taalrijke jonge “nieuwe Polen” die niet zo snel hier zullen integreren ook niet zo gauw bij elkaar komen zoals het volgens Nederlandse tradities werd gedaan met de oprichting van vele Poolse verenigingen in Breda in de vorige eeuw.
Allen de Poolse kerk, de Paters Kapucijnenkerk in de Schorsmolenstraat zou hun verenigen.
_________
Voor alle medewerking en hulp bij totstandkoming van deze publicatie wil ik hartelijk bedanken: de heer en mevrouw Olejek, Stopa, Krzeminski en R. Cuber.
Eventuele reacties en correcties gaarne sturen naar info@polonia-breda.nl