De geschiedenis van de vereniging is onlosbaar verbonden met de geschiedenis vang Polen in Breda. Om de vereniging van vandaag goed te begrijpen moeten we eerst in de tijd teruggaan tot het jaar 1944; tot de tijd van Tweede Wereldoorlog wanneer soldaten van de Eerste Poolse Pantserdivisie (1PPD) onder bevel van generaal Maczek de stad Breda bevrijden.
De 1PPD werd gevormd op 25 november 1942 in Engeland en telde ca. 14 000 Poolse soldaten die onder het motto “Voor onze en Uwe Vrijheid” trokken met de geallieerden vanuit Normandië, Zeeuws Vlaanderen naar Breda en verder naar Duitsland.
Poolse soldaten kwamen in oktober 1944 de stad binnen en verbleven gehuisvest onder de burgers van de stad en omgeving tot begin april 1945 waarna ze verder trokken met de geallieerden naar het noorden en het einde van de oorlog hebben ze in Noord Duitsland gevierd.
De oorlog was voorbij, soldaten werden gedemobiliseerd en kwamen voor een grote dilemma te staat: terugkeren naar vaderland, naar huis, naar moeder, ondanks dat het land inmiddels onder communisten viel; of emigreren naar Canada; of terugkeren naar Engeland, waar ze de meeste oorlogsjaren hebben doorgebracht en het land en taal al beetje kenden?
Sommige van hun kozen voor Nederland en voor Breda in het bijzonder. Immers in Breda werden de bevrijders zo hartelijk ontvangen door plaatselijke bevolking en in die paar maanden in de winter van 1944-45 hadden ze ook leuke Nederlandse meisjes leren kennen.
Enkele honderden van de soldaten van 1PPD vestigde zich na 1945 in Breda en omgeving. Toch vele van hun konden het hier niet aarden en in de eerste jaren na de oorlog zijn er nog veel van hen alsnog vertrokken naar Canada. In Breda en omgeving zijn voorgoed ca. 250 Polen gebleven.
Het leven in Nederland, zeker in de beginjaren, was voor de gedemobiliseerde soldaten niet makkelijk. Hun herkomst; Oost- Europees plattelandsmentaliteit, hun langdurige soldatenleven en hun triomfantelijke intocht in Breda botsten zeer met de realiteit van de opbouwjaren en met de Nederlandse mentaliteit. Daarbij bleek de taal voor velen een barrière die niet te overbruggen was.
De onbegrepen mensen in het onbegrepen land.
Er was weinig tot niets in Nederland wat die mannen aan hun eigen land deed herinneren en die paar honderd Polen hadden weinig met elkaar gemeen behalve taal en oorlogsverleden. Zij moesten hier in Breda hun eigen klein-Polen bouwen.
1945 Alle Poolse activiteiten in Breda concentreerden zich toen rond de “Poolse Kerk” – Pater Kapucijnenkerk bij Schorsmolenstraat. Vanaf 1945 werden daar door de Poolse Katholieke Missie (Polska Misja Katolicka) zondagmissen in het Pools gehouden door de volgende priesters, respectievelijk: Efrem, Alexander Mosso, Franciszek Deja, Stanisław Nowak en vanaf het jaar 2000 Krzysztof Obiedziński.
Poolse missen in Pater Kapucijnenkerk boden altijd de hele Poolse gemeenschap gelegenheid om elkaar te ontmoeten en bij elkaar te komen. Zo was het toen en zo is het nog vandaag.
1947 Soldaten van generaal Maczek gesteund door Poolse Katholieke Missie (Polska Misja Katolicka) verenigen zich in de Poolse Katholieke Genootschap afgekort PTK (Polskie Towarzystwo Katolickie). De stichter van PTK was dr Narcyz Witold Komar en de eerste activisten waren o.a. Michał Palewicz, Jan Nowiński en Jan Krzemiński.
De eerste voorzitter van PTK was prof. Stefanow, tevens schilder, verantwoordelijk voor het drieluik te bewonderen in Generaal Maczek Museum.
1948 Er werd Poolse Mannenkoor (Chór Męski im. Stanisława Moniuszki) tot leven geroepen.
Op 5 maart werd vanuit PTK-leden toneel- en dansvereniging “Znicz” (ned. Fakkel) opgericht.
In dit jaar komt het eerste “Pools Huis” (Dom Polski) in de Torenstraat 17, de door Bredanaars Poolse kantine genaamd.
1950 Er werd een Sportvereniging “Cracovia” opgericht.
1951 Het Pools Huis verhuisd naar de Vismarktstaat, naar het pand van de Poolse eigenaar Kazimierz Skałuba. Dhr Skałuba had ook tegenover het café “Postjager” waar Polen ook graag kwamen.
1952 Jaren verstrijken. Poolse ex-soldaten in Breda stichten gezinnen, krijgen kinderen en moeten vooral hard werken, voornamelijk in de drie grote Bredase fabrieken van toen; Enka (Hollandse Kunstzijde Industrie HKI – later Enka), Kwatta (chocoladefabriek) en Etna (ijzergieterijen en emailleerfabrieken). Sommige waren 
voor zichzelf begonnen, vaak met behulp van hun Nederlandse schoonouders.
De heroïek en toch ook een beetje het avontuur van de oorlogstijd was al lang verdwenen en in plaats daarvan kwam het gewone, dagelijkse leven van een emigrant die het soms erg zwaar viel in de Brabantse werkelijkheid. Vele van hen, voelden zich diep in hun Poolse ziel als de eerste Turkse gastarbeiders in Nederland, met zware en laagbetaalde banen. Zij werden door Nederlanders niet altijd begrepen. Hun gevoelens konden ze niet goed kwijt voor een deel door gebrekkig taalkennis maar ook door de introverte Poolse karaktereigenschappen.
Om de kinderen van oud-strijders toch een beetje van hun Poolse taal en cultuur dichterbij te brengen sticht PTK een Pools Zaterdagschooltje op: ”Polska Szkółka Sobotnia”. 
In de loop van de tijd, op het toppunt van de koude oorloog, ontstaat in de Poolse gemeenschap in Breda een polarisatie van ideeën en overtuigingen. De Polen in Breda waren ook geen homogene groep. Het lot heeft een paar honderd Poolse mannen in Nederland bij elkaar gebracht en op den duur begonnen er zich verschillende groepjes te vormen, verdeelt naar stand, afkomst, militaire rang etc.
Dat was een van de redenen waarom er in dit jaar de politieke partij Poolse Volkspartij (Polskie Stronnictwo Ludowe – PSL) werd gesticht door de Poolse werknemers van de Hollandse Kunstzijde Industrie (later Enka).
1954 In het Wilhelminapark wordt het Poolse Monument onthuld ter nagedachtenis van de zware gevechten van 1PPD met de Duitsers op die plaats, 10 jaar eerder.
Aan de overkant van de straat op de kruising van de Paul Windhausenweg en het Wilhelminapark staat de Panther tank – een Duitse tank veroverd door 1PPD en geschonken aan de stad Breda.
De tank staat er tot vandaag en baart opzien bij buitenstaanders die het Bredase verleden niet kennen en niet begrijpen hoe je een wapentuig van de nazibezetter zo pontificaal kan neerzetten in de stad.
Een stukje verder, op de kruising van de Claudius Prinsenlaan en de Wilhelminasingel, werd de kapel van de Poolse Zwarte Madonna gebouwd, geschonken door de burgers van Breda aan de bevrijders.
De sportvereniging “Cracovia” en PTK organiseren een sportevenement met 150 deelnemers op het sportterrein van de kazerne Trip van Zoudtlandt.
1958 10 jaar na de oprichting van het toneelgezelschap “Znicz” werd op 5 maart zijn naam veranderd in toneelgezelschap „Polonia” (Zespół Widowiskowy „Polonia”) omdat Nederlanders Znicz niet konden uitspreken. Hier danste alle kinderen van de oud-strijders.
1963 Met het verstrijken van de jaren worden leden van de dansgroepgroep “Polonia” steeds ouder en aangezien dat de leden uitsluitend bestonden uit Poolse kinderen van oud-strijders was het steeds moeilijker om een wenselijk aantal leden te handhaven. Een van de bestuurders van de dansgroep “Polonia”, Dhr. Władysław Cuber was van mening dat om het voortbestaan van de dansgroep te garanderen zouden ook Nederlandse kinderen bij mogen komen. Meningsverschillen daarover leiden tot de ontstaan van een nieuwe Poolse dansgroep.
Op 1 maart 1963 richt Dhr. Władysław Cuber de Poolse Volksdansgroep “Mazur” op. Om aan het noodzakelijke aantal leden te komen laat hij ook Nederlandse kinderen toe.
De successen van “Mazur” werden niet door alle landgenoten in dank af genomen. Władysław Cuber en zijn dansgroep was in de ogen van zijn vroegere kameraden een collaborateur, zij zouden heulen met de communisten. De politieke deling van Europa werd ook ten dele weerspiegeld in de kleine Poolse gemeenschap van Breda.
Jaren later deed een deel van de Polonia leden nog één Poolse volksdansgroep “Karpacz” starten onder leiding van Dhr. Wally Bucior en later Dhr. Starzyk.
1964 Op 10 juni, tijdens de UEFA sporttoernooi, stichtte een groep oud-strijders, Alfred Wieliszek, Józef Wojnarowicz en Kazimierz Skaluba uit Breda, Stanisław Dancewicz uit Sprang-Capelle en Kazimierz Szmyt uit Utrecht, het Pools Olympisch Comité in Nederland op (Polski Komitet Olimpijski w Holandii).
1969 De 25-ste herdenkingen en festiviteiten werden traditioneel gevierd door eerst bloemen te leggen op het Poolse Militaire Ereveld in Oosterhout, Ginneken en Breda. In de avond was er een samenkomst van oud-strijders en sympathisanten in het café “De Arend” waar Comité Nederland-Polen en uitgenodigde zich te goed deden aan geroosterd speenvarken. Groep Les Amies Chantantes zong de Nederlandse liederen, kinderen van oud-strijders zongen Poolse liedjes en de dansgroep “Polonia” trad op.
1970 Eind jaren zestig en begin jaren zeventig beleefd dansgroep “Mazur” zijn beste tijd. Ze treden op in Polen op de Internationale Polonia’s Dansgroeppen Festival in Rzeszów in 1969, 1971 en 1972. In het jaar 1969 winnen zij een prijs: een gratis vakantie in Tuchola.
1975 Het Pools Huis (Dom Polski) op de Vismarktstraat, in omgangstaal genaamd „bij Skałuba” bestond tot 1975. Na de dood van Kazimierz Skałuba opent zijn vrouw Małgorzata daar haar eigen café „Małgosia” genaamd. Doch de tradities van Het Pools Huis waren gedeeltelijk overgenomen door het café „Warschau” gevestigd ernaast.
Café „Warschau” van Janina en Franciszek Mucharowski was de plaats waar maandelijks een consul van de Poolse ambassade uit Den Haag kwam voor paspoortzaken, visums, uitnodigingen van de familieleden uit Polen naar Nederland, e.d. zodat je niet naar de ambassade zelf hoefde te reizen.
In september werd door de heer Jan Lesman de Poolse sportclub “Kaszub” (Polski Klub Sportowy/PSK) opgericht. Met voetbal, biljart, volleybal, schaken en kegelen. Later neemt zoon Michel Lesman zijn werk over.
1981 Op 8 januari, na een bestaan van tweeëndertig jaar is de Poolse folkloristische dansgroep “Polonia” ter ziele. Tijdens een vergadering werd de opheffing definitief.
In 1981 werd de stichting officieel opgericht, die vanaf toen “Museum Breda-Polen 1939-1945” heette en was gevestigd in de Vogelenzanglaan bij een van de oprichters thuis, de heer Kees Coenders.
Generaal Maczek, de commandant van de 1e Poolse Pantserdivisie, tijdens een bezoek aan het museum had zijn naam hieraan gegeven en sindsdien heet het “Generaal Maczek Museum”.
1984 In mei werd voor alle Polen uit Breda en omgeving en alle andere belangstellenden op zondag in de Poolse kapel aan de Claudius Prinsenlaan traditiegetrouw een Poolse Maria-mis opgedragen. De PTK houdt aan het begin van de meimaand ieder jaar een dergelijke eucharistie-viering.
De 40-ste herdenking van de bevrijding in oktober werd uitbundig gevierd. Duizenden Bredanaars waren de straat opgegaan om de Poolse bevrijders toe te juichen, die ditmaal hun intocht deden in zorgvuldig door “Keep them Rolling” bewaarde legervoertuigen. Zowel voor de Polen als de Bredanaars was de viering van de bevrijding een ontroerend feest, dat zoals 40 jaar geleden de bevrijding zelf, nimmer vergeten zal worden. De stoet Polen trok zoveel belangstellenden dat die soms uitermate traag vorderde, vooral op de Poolseweg waar vlaggen wapperden en waar de oud-strijders door bossen bloemen en wodka onthaald werden.
De herdenking werd ook gevierd met een sporttoernooi en het gewoonlijk Poolse feest in de zaal “Vianden” in het Ginneken.
Aangezien dat de oud-strijders zelf al een hoge leeftijd bereikt hebben, zijn hun kinderen zich gaan beraden hoe je in de toekomst de 40-jarige tradities van herdenkingen in oktober kan voortzetten.
Het was een van de eerste momenten waarin het idee van een nieuwe Poolse vereniging werd geboren.
De tweede generatie Polen was al niet zo Pools meer als hun vaders. Zij waren immers in Nederland geboren van Nederlandse moeders, kregen Nederlandse opvoeding en mentaliteit en zij zochten naar de oplossingen hoe je de tradities van hun Poolse vaders kan verenigen met realiteit van hier en nu.
1985 Oprichter en leider van “Mazur” de heer Władysław Cuber overlijd. De Poolse Volksdansgroep “Mazur” telt op zijn beste tijd 40 leden, treed op in het land maar ook in Frankrijk en België en is altijd van de partij op herdenkingen van bevrijding van Breda en de Dodenherdenking.
De leiding over “Mazur” neemt Roman Cuber en later zijn broer Henio Cuber.
1986 In die jaren werd het bevrijdingsfeest traditioneel georganiseerd, maar deze keer door alle Poolse organisaties gezamenlijk in een comité onder leiding van Wally Bucior. Er waren optredens van het Poolse koor onder leiding van de heer Galas. Daarnaast traden ook de dansgroeppen “Karpacz” en “Mazur” op en majorettes “Doskonale” onder leinding van Anusia Wuyts-Kawaler. De dansavond werd muzikaal begeleid door amusementsorkest “La Banda” en het Pools gerecht “bigos” (gestoofde zuurkool met vlees) werd geserveerd. De avond werd afgesloten met Poolse patriottische liederen en het volkslied.
1987 Na het overlijden van eigenaar Frank Mucharowski, houd het café „Warschau” op met bestaan en het laatste café waar de Poolse veteranengemeenschap zich nog thuis voelt is het café „Huis van Negotie” op Haagweg 68, waar Alfred Wieliszek (beter bekend als Freddy) de scepter zwaait.
1988 De Dansgroep “Mazur” geleidt door gebroeders Henio en Roman Cuber viert in de molen van Bavel zijn 25-jaarige bestaan.
1989 In juni 1989 gaat het Pools Olympisch Comité een voetbaltoernooi organiseren ter gelegenheid van hun 25 jaar bestaan. Zaterdag 10 juni wordt in zaal “Jeugdland” in Ulvenhout de grote feestavond gehouden. Aan de feestelijkheden hadden 700 Polen en Nederlanders deel genomen.
Dit jaar werd het traditionele bevrijdingsfeest in oktober niet georganiseerd. De Poolse organisaties konden maar niet eens worden op welke manier de 45-ste viering zal gebeuren. Er werd wel een Poolse mis gehouden en op het Poolse Ereveld werd een ceremonie gehouden georganiseerd door de Poolse Katholieke Genootschap (PTK).
Inmiddels groeide in Breda de tweede generatie (toen al veertigers) Polen die zich niet meer kon vinden in de organisaties van hun vaders en er werd langzamerhand de tijd om generatiewissel te maken in organiseren van allerlei bevrijdingsfestiviteiten.
Ieder jaar op de laatste zaterdag van oktober werd Poolse feest georganiseerd en de nieuwe generatie wilde deze traditie voortzetten. Al sinds 1984 liepen kinderen van oud-strijders met gedachten aan nieuwe Poolse vereniging en na deze mislukte viering van 45 jaar bevrijding Breda gaaf hun aanzet en definitieve wil om de nieuwe Poolse vereniging op te richten.
De bestaande organisatie van hun vaders; Poolse Katholieke Genootschap (PTK) gaaf te weinig ruimte voor jongeren.
Na deze avond zijn Adrian Stopa, Jan Mucharowski, Bolek en Ton Krzeszewski bij elkaar gekomen en hebben samen afgesproken dat de viering van de bevrijding van Breda met een bevrijdingsfeestavond nooit verloren mag gaan en de Poolse cultuur behouden moet blijven voor Breda.
Dit omdat de leden van PTK al redelijk op leeftijd raken en ze qua organisatie niet meer zo sterk zijn en integratie door de tweede generatie bij PTK niet mogelijk bleek.
De voorkeur lag in het oprichten van een Poolse Culturele vereniging.
Adrian Stopa, Bolek en Ton Krzeszewski initialiseren oprichting van de nieuwe vereniging die meer zou passen bij hen; tweede generatie geboren en getogen in Nederland.
Ton Krzeszewski stuurt nog op 15 augustus 1989 namens aspirantielid brieven naar potentiële leden en sympathisanten van de POOLSE VERENIGING BREDA e.o.
De oprichters van de vereniging; de zonen en dochters van de oud-strijders voelen zij zich in vele gevallen buitengesloten en hun culturele binding met Polen verwaterd. De bedoeling van de oprichters was de integratie van de tweede generatie die verder zou overgaan naar de derde generatie daarbij gesteund door de eerste generatie Polen.
Kinderen van oud-strijders hadden Nederlandse moeders, groeiden in Nederland op in de tijden van de Koude Oorlog, ver van Polen – het land achter de “ijzeren gordijn”. Ondanks inspanningen van hun vaders kennen zij de Poolse taal en cultuur praktisch niet. Zij zijn opgegroeid in de tijd wanneer Polen tot het vijandige, communistische “Oostblok” behoorde wat contact met het land van hun vaders niet makkelijk of zelf onmogelijk maakte. Hun vaders werd hun Poolse nationaliteit door de communisten ontnomen. Reizen naar Polen was in die tijd een hele onderneming, daarvoor moest je een paspoort, een visum, verplichte geldwissel en transitvisum hebben. Al met al administratief lastig en financieel een dure onderneming.
De meerderheid van zonen en dochters van de Poolse oorlogsveteranen is echter niet geïnteresseerd en niet actief in Poolse verenigingsleven.
1990 Na de aanmeldingen vanuit de Poolse gemeenschap op de eerste aspirant-brief zijn drie oprichters Adrian Stopa, Bolek en Ton Krzeszewski begonnen met de inventarisering van Polen en sympathisanten in Breda en regio.
Op 15 maart 1990 worden de Aspiranten Poolse Vereniging Breda e.o. uitgenodigd op de vergadering in de gemeenschaphuis “De Vianden” in het Ginneken.
De opkomst was groot er waren ongeveer 40 personen.
Na wat discussie, op zijn Pools natuurlijk, is er besloten om door te gaan met de oprichting.
Er werd een interim-bestuur gekozen, die de oprichting moest voorbereiden. Interim-bestuur zou worden gekozen volgens van tevoren vastgelegde sleutel:
• 2 personen van de eerste generatie (er werd gekozen Willie Koziol-van de Zanden en Alfred Wieliszek)
• 5 personen van de tweede generatie (er werd gekozen Adrian Stopa – voorzitter, Bolek Krzeszewski – secretaris, Ton Krzeszewski – penningmeester, Rian Olejek-Marijnissen, Stas Szamrowicz en Elżbieta Kasjaniuk-Styczyńska)
• 2 personen van de derde generatie (geen gegadigden)
De oprichtingsactiviteit heeft er toe geleid dat in het voorjaar van 1990 rond maart de nieuwe vereniging een feit was en dat de acte bij de notaris kon passeren in juni 1990.
De naam werd: Bredase Culturele Vereniging Polonia, bij notariële acte van 11 juni 1990.
In mei werd voor de laatste keer de jaarlijkse misviering gehouden in de Mariakapel in Breda. Aan deze meiviering namen altijd de oud-strijders, de Poolse organisaties met hun vaandels en de burgers van Breda deel. De Mariakapel was het geschenk van de Bredanaars aan Poolse oud-strijders als dank voor hun bevrijding.
In dit jaar wordt de heer Wylenzek voorzitter van Poolse Katholieke Genootschap (PTK). Vanaf 1952 was hij vice-voorzitter van PTK.
In 1990 was ook het eerste bevrijdingsfeest (46 jarig bevrijding) zelfstandig georganiseerd door pas opgerichte BCV “Polonia”.
De organisatie kwam grotendeels vanuit het initiatief van Adrian Stopa, aangevuld door enkele Poolse kinderen van de bevrijders van Breda, o.a. Jan Mucharowski, Ton en Bolek Krzeszewski en leden van KS “Kaszub”.
Overdag was er een voetbaltoernooi op Jeugdland georganiseerd door KS “Kaszub”. Breda was vertegenwoordigd door een voetbalteam onder de naam “Pools Olympisch Comité Breda”, voetballers als: Adrian Stopa, Jan Mucharowski, Sutarchewicz, Stan Koziol, Bolek, Willem en Ton Krzeszewski, Stas Szamrowicz en vele andere. Er waren Poolse teams vanuit binnen- en buitenland. De sportdag was al een groot succes.
De feestavond was er een om nooit te vergeten. Het was druk en er was een mooi programma met dans en muziek. Vele prominenten waren aanwezig, uit binnen en buitenland.
Onder de uitgenodigde gasten waren W. Gwiazda – ambassadeur van Polen, Dr Z. Zomkowski – consul, Sienkiewicz – militaire attaché, Ed Nijpels – burgemeester van Breda, W. Merx – voormalige burgemeester, A. Wieliszek – voorzitter PKOl, W. Wylenzek – voorzitter PTK en J. Nowiński – secretaris PTK.
Als een geschenk uit de hemel kreeg de vereniging zaterdagmorgen een telefoontje van de Poolse Ambassade dat er een Poolse dansgroep uit Lublin ‘Het Volksdansensemble van de universiteit Marie-Curie Skłodowska’ in Nederland was en dat ze zaterdagavond vrij waren en dat ze graag belangeloos wilden optreden. Een delegatie van ongeveer tachtig personen. Ze gaven die avond een show, die weinig Polen aan dans ooit gezien hadden. Een grote dansgroep met orkest en om de 10 minuten wisselden ze van kostuums. Het was geweldig.
Ook waren er optredens van de kindergroep “Doskonale” en Dansgroep “Cracowia” uit Eindhoven.
Dit bevrijdingsfeest werd een groot succes. Dat bleek ook wel bij het opruimen ’s nachts, in de zaal lagen onder de tafels tientallen flessen wodka die de Polen zelf hadden meegebracht. Een echte Poolse traditie dus.
In de eerste bestaanjaren van BCV “Polonia” vonden hun vergaderingen plaats in het café “Huis van Negotie” op de Haagweg, bij Alfred Wieliszek.
Later werden vergaderingen gehouden in het “Pools Huis”; een ruimte die toegankelijk werd gemaakt op het terrein van Trip van de Zoutlandtkazerne en daarna in gemeenschapshuis “De Belcrum”. Nu worden vergaderingen gehouden in huizen van bestuurleden zelf. BCV “Polonia” mocht altijd rekenen op de steun van PTK, figuurlijk en soms letterlijk konden kinderen rekenen op de hulp van hun vaders.
• Eerste bevrijdingsfeest georganiseerd door BCV “Polonia” vond plaats in oktober 1990 in Jeugdland, Ulvenhout.
• Eerste kerstviering vond plaats op 20 december 1990 in „Huis van Negotie” bij Alfred Wieliszek en zijn vrouw Greet.
• Eerste nieuwjaarsbal georganiseerd gezamenlijk met PTK vond plaats op 26 januari 1991 in de zaal „Wegwijzer”, Hoge Vucht in Breda.
In deze tijd had BCV “Polonia” gezamenlijk met Pools Olympisch Comité en PSK “Kaszub” voetbaltornooien georganiseerd. Er kwamen zelfs vertegenwoordigers van de Poolse ambassade uit Den Haag om mee te doen aan de wedstrijd. Daarna is het een traditie geworden dat PSK “Kaszub” toernooien organiseert in mei en oktober van ieder jaar.
1991 BCV “Polonia” en PTK organiseert het eerste nieuwjaarsbal op 26 januari 1991 in de zaal „Wegwijzer”, Hoge Vucht in Breda.
Mevr. Elżbieta Kasjaniuk-Styczyńska trekt zicht terug en haar plaats neemt in Leon Bliznicki als bestuurslid.
Polen kwam als eerste van de Oostbloklanden los van de Sovjet-Unie. Het democratiseringproces in Polen ging niet onopgemerkt voorbij aan de Poolse gemeenschap in Breda. Vroegere twisten, verdeeldheid en elkaar in de haren vliegen hadden nu geen zin meer. Europa is aan het veranderen. Daar moeten ook Polen in Breda aan wennen.
De 47 jarige bevrijdingsfeestavond werd bijzonder feestelijk en groots opgezet.
Door een royaal aanbod van gemeentebestuur werd het mogelijk gemaakt de viering in de stadsschouwburg Concordia aan de Van Coothplein te organiseren. Alle krachten werden gebonden; BCV„Polonia”, PTK, PKOl, Kaszub, Mazur, Karpacz en Doskonale deden aan mee.
Op 27 oktober, na een mis in de kloosterkerk van de paters Kapucijnen in Schorsmolenstaat om 13.00 uur begon de samenkomst op het ereveld aan de Ettensebaan. Ambassadeur Fr. Morawski hield een speech na het gebed van pater Nowak.
In de avonduren begon het amusementsprogramma in stadsschouwburg Concordia. In de grote zaal traden op: Vocaal Ensemble Novafonie, Pieter Starshine Band en dansgroep Syrena uit Brunssum. In de foyer van Concordia waren er optredens van La Banda en de Party Intercity Jazz Band.
Rond de viering van de 47 jarige bevrijding kwam ook ter spraken wens van Poolse gemeenschap om een Pools Huis; een centrale huisvesting voor de Poolse verenigingen en organisaties in Breda. BCV “Polonia” streefde er naar om zo een Pools Huis te hebben voor de viering van 50 jaar bevrijding.
In oktober vraagt BCV “Polonia” de gemeente om een “Pools Huis” te vestigen in het verlaten Katholiek Militair Tehuis bij Wilhelminapark. De gemeente Breda was echter van mening dat de Poolse gemeenschap genoeg was geïntrigeerd in de Bredase gemeenschap en daarom een Pools Huis dus niet noodzakelijk was voor deze gemeenschap. Er was dus ook geen financiële steun te verwachten van de gemeente. Daarom heeft het bestuur besloten om de activiteiten te staken omdat dit niet haalbaar was.
1992 Op 29 februari sloten de heer en mevrouw Wieliszek deuren van hun café “Huis van Negotie” aan de Haagweg 68 – daarmee werd afgesloten het laatste Poolse café in Breda.
Op 3 mei organiseerde BCV “Polonia” en met name Adrian Stopa, Alfred Wieliszek i Jacques Verwater de viering van 50 jaar Eerste Poolse Pantserdivisie (1PPD), de honderdste verjaardag van generaal Maczek en 201 jaar van de Poolse 3-mei-grondwet (Konstytucja 3 maja).
De herdenking werd georganiseerd onder patronaat van erecomité met S. Houben – commissaris van de Koningin, Ed Nijpels – burgemeester van Breda, W. Deimel – voorzitter van de Vereniging 1PPD in U.K., F. Morawski – ambassadeur van de Poolse Republiek.
Na een mis in de Kapucijnenkerk aan de Schorsmolenstaat gehouden door pater Nowak werden bloemen gelegd op het ereveld aan de Ettensebaan en in het Ginneken.
Vervolgens werd in de Van Cooth-scholengemeenschap een symposium gehouden en aansluitend werd een feest gehouden met optredens van dansgroep “Mazur”, “Krakus” uit Genk en Vocaal Ensemble Novafonie. Dansmuziek verzorgden “De Rabbits”.
Volgende dag (4 mei) werd de Dodenherdenking gevierd en er werden bloemen gelegd onder het pantserdivisiemonument in de Wilhelminapark.
De oktober herdenkingen op de Pools Militair Erehof Ginneken werden tot 1992 georganiseerd door PTK (Poolse Katholieke Genootschap) en vanaf dat jaar werden de herdenkingen overgenomen door Nederlandse organisatie “Ginnekensbelang” die later verandert de naam naar Stichting Herdenking 1944 Ginneken onder voorzitterschap van J. Roovers en secretaris Ed Cuber.
In december 1992 heeft Leon Bliznicki aangegeven om te stoppen als bestuurslid van BCV “Polonia” vanwege zijn drukke werkzaamheden. Zijn plaats is toen ingenomen door Riet Verwater.
1993 Op 28 februari 1993 viert de Pools folkloristische dansgroep “Mazur” haar dertigjarig bestaan. Lianne Koks voert de dansleiding. Zij is speciaal voor de dansopleiding driemaal een maand naar Polen geweest.
Voor het eerst werd de bevrijdingsfeestavond in oktober gevierd in de zaal Van Cooth-scholengemeenschap aan de Biesdonkweg.
Met optredens van “Mazur”, kapel “Znad Orli” uit Koźmin en 2 leden van dansgroep “Krakus” uit Genk. Zij zongen prachtige Poolse liederen. Ook was er een optreden van Vocaal Ensemble Novafonie. De muzikale band die de hele avond begeleidde was “De Rabbits” (een Nederlandse band) met goede dansmuziek.
1994 Het is een jubileumjaar van 50 jaar bevrijding Breda.
Op 5 mei komt de Poolse president Lech Wałęsa naar Nederland en samen met Koningin Beatrix bezochten zij in hun drukke visiteprogramma het Militaire Ereveld aan de Ettensebaan en onthulden het monument van de 1e Poolse Pantserdivisie bij het gemeentehuis in Made.
In juni viert het Pools Olympisch Comité Nederland het 30 jarige bestaan met een groot voetbaltoernooi en een feestavond.
De herdenkingen 50 jaar bevrijding werden voorbereid door het organisatiecomité voor deze gelegenheid opgeroepen door de B en W van Breda. Het 15 leden tellende comité Polen werd gerepresenteerd door Wilhelm Wylenzek – voorzitter Poolse Katholieke Genootschap (PTK), Alfred Wieliszek – voorzitter Pools Olympisch Comité (PKOl) en Adrian Stopa – Voorzitter BCV “Polonia”.
Het herdenkingsprogramma zag er als volgt uit:
• Vrijdag 28 oktober;
Concert in de Grote Kerk. In de avond groot vuurwerk op Chasse-kazerne.
• Zaterdag, 29 oktober;
De voetbaltoernooi van PSK “Kaszub” en brunch voor oud-strijders, een defilé door de stad in de oude legervoertuigen van de vereniging “Keep them rolling”. Vervolgens een receptie op gemeentehuis. Feestavond vond plaats in de “Turfschip” op de Chasseveld.
• Zondag, 30 oktober;
Oecumenische dienst in Grote Kerk, herdenkingceremonie op de Militaire Erevelden in Breda en Ginneken. Afsluitend samenkomst van oud-strijders en uitgenodigde gasten in het Turfschip.
Op 11 december op de leeftijd van 102 jaar overleed in Edynburg (Schotland) generaal Stanisław Maczek. Zijn wens was om naast zijn soldaten in Breda begraven te worden. Op 22 december werd de gesloten kist met het stoffelijk overschot van generaal Maczek in de hal van het stadshuis aan de Grote Markt opgebaart en er werd een dodenwacht gehouden. De Bredanaars hebben afscheid kunnen nemen van de commandant van de divisie. Dag later wordt generaal Maczek begraven naast zijn soldaten op het Poolse Militaire Ereveld bij de Ettensebaan in Breda.
1996 Op 17 juli wordt Stichting Jaarlijkse Herdenking Bevrijding Breda opgericht – een overkoepelende organisatie voor de Poolse organisaties in Breda, die de gemeente Breda adviseert over toe te kennen van subsidies, faciliteiten en dergelijke. Secretaris: Cees Nowak.
Riet Verwater heeft zich tijdens de algemene ledenvergadering van in 1996 niet meer herkiesbaar gesteld als bestuurlid van BCV “Polonia”. Haar plaats is in 1997 ingenomen door Krystyna van Gestel en Krystyna Bukowiec. Ook R. Jaworski (zus van Mary Eberle-Jaworski) is tijdens de algemene ledenvergadering in april 1996 tot penningmeester gekozen. Dit heeft zij helaas maar kort kunnen zijn (wegens overlijden) en heeft dus niet echt deze functie kunnen uitoefenen. Stas Szamrowicz heeft toen deze functie van haar overgenomen (bestuur unaniem besloten tijdens bestuursvergadering 1 dec. 1996)
1997 BCV “Polonia” organiseert voor de eerste keer een Paaslunch op de eerste Paasdag in cafe “Cordial”. Voorafgaand was er een Poolse H. Mis in de Pater Kapucijnenkerk. Er was ook een vertegenwoordiger van de Poolse ambassade en de Poolse Priester Nowak aanwezig om het brood -eieren e.d. (święconka) te zegenen. Daarna is de Paaslunch nog een keer in de “Cordial” gehouden en later in de Belcrum en een keer in Cafe-restaurant “De Kroon”in de Boschstraat.
In mei wordt het 50 jaar bestaan van Poolse Katholieke Genootschap (PTK) gevierd. De heer Wylenzek wordt opgevolgd door Jan Nowiński als voorzitter van PTK.
De grenzen van Polen gaan steeds wijder open en steeds makkelijker werd het toeristische verkeer tussen beide landen. Steeds meer Nederlanders zoekt zijn echtgenote in Polen. Onder invloed van het snel groeiende toerisme werden steeds meer vrouwen uit Polen naar Nederland gehaald. Daarbij was de economische situatie op het platteland van Polen dusdanig slecht dat boeren geen geld hadden om een vrouw en gezin te onderhouden. Poolse vrouwen zoeken daarom een westerse echtgenoot. Nederlandse boeren zoeken stereotiepe vrouwen die het huishouden kunnen doen, kinderen willen krijgen en hard mee kunnen werken op de boerderij. Bemiddelingsbureaus spelen hierop in door catalogi te maken en fors geld te verdienen bij transacties. Relatief veel Nederlandse mannen trouwen met een Poolse (ca. 400 huwelijken per jaar). Voor veel van deze vrouwen vormt het huwelijk dan ook de voornaamste reden voor migratie naar Nederland. De Poolse vrouwen willen graag dat hun kinderen uit de gemengde huwelijken ook de Poolse taal leren.
Er wordt opnieuw het Poolse Zaterdagschooltje (Polska Szkółka Sobotnia) opgericht. In Breda en omgeving komt steeds meer kinderen van gemengde huwelijken en net als 40 jaar eerder ontstaat de behoefde aan een Poolse School. Mery Eberle-Jaworski, Jan Eberle en Krystyna Stopa vinden een vestiging voor hun schooltje in Nutsbasisschool “Boeimeer”. Mevrouw Mery Eberle-Jaworski leidde de school tot 2001 daarna nam haar taken over heer Ad Morenc.
Op zaterdag, 25 oktober, werd in Van Cooth Scholengemeenschap het 53e bevrijdingsfeest gehouden.
Op 26 oktober wordt Breda bezocht door Lech Wałęsa. Deze keer komt hij naar Breda als privé-persoon en Nobelprijswinnaar om samen met Poolse ambassadeur Stanisław Komorowski en burgemeester van Breda Cris Rutten bloemen te leggen op het militaire ereveld. Aansluitend ontmoet hij in het stadshuis oud-strijders en andere uitgenodigde gasten.
Op 29 oktober, de herdenkingsdag van de bevrijding van Breda, werd Generaal Maczek Museum op een nieuwe locatie officieel heropend op het terrein van de Trip van Zoudtlandtkazerne in Breda.
1999 Op 12 juni werd het 35 jarige bestaan van het Pools Olympisch Comité (PKOl) in Nederland gevierd.
2000 Door de groeiende belangstelling en daardoor behoefte aan een grotere zaal worden de Paaslunches voortaan georganiseerd in zaal Vianden.
Mevr. Willy Koziol-van de Zanden is tijdens de ledenvergadering afgetreden. Haar plaats neemt Malgosia Borsten-Kluk over.
Volksdansgroep “Karpacz” probeert Poolse ledenstand zoveel mogelijk te houden wat een onmogelijke opgave bleekt en uiteindelijk in het jaar 2000 ermee ophoud te bestaan. Het vaandel van “Karpacz” werd aan het Generaal Maczek Museum geschonken.
Op 23 april werd Adrian Stopa onderscheiden als de Lid in de Orde van Oranje Nassau.
Op 20 mei viert Bredase Culturele Vereniging “Polonia” 10 jaar bestaan. Er werd een “Poolse Culturele Dag” georganiseerd in Het Prisma College bij Biesdonkweg 33 (voorheen Van Cooth Scholengemeenschap) met optredens van het Poolse Koor “Watra” uit Antwerpen, Koor „Gloria” uit Skoczów, dansgroep „Syrena” uit Brunssum en dansmuziek van Poolse groep “Hit” uit Duitsland. Er werden stands gehouden met allerlei promotieartikelen uit Polen, reclame van Poolse reisbureau’s, Poolse producten, kunst, glas, kristal en films.
Volksdansgroep “Mazur” onder leiding van Dhr. Kees Nowak, ook een zoon van een oud-strijder en altijd lid van de dansgroep, beleeft moeilijke tijden. “Mazur” is nog steeds actief, maar het wordt steeds moeilijker, aantal leden is sterk teruggelopen en er is geen life muziek meer.
2001 Met het nieuwe millennium begint ook een tijd van veranderingen in de BCV “Polonia”. Steeds zichtbaarder worden veranderingen in Europa en het wegvallen van Europese binnengrenzen. Richting Nederland stroomt een steeds grote groep Polen op zoek naar werk. Steeds meer Poolse vrouwen vindt haar partner in Nederland.
“Poolse loodgieters die West-Europa overspoelen” – het was een van de schrikbeelden die zowel Nederlanders als Fransen ‘nee’ deden zeggen tegen de Europese Grondwet. Toch zijn de Polen niet echt onder de indruk van deze demonstratie van anti-EU-gevoelens.
Het aantal arbeidsmigranten uit Oost-Europa, met name uit Polen, ligt veel hoger dan aanvankelijk werd gedacht. Naar schatting werkt in Nederland in 2004 tussen de 32.000 en 53.000 Polen. Ongeveer de helft daarvan verrichtte seizoensarbeid (voornamelijk oogstwerkzaamheden in de landbouw). Anderen werkten zonder vergunning, als kleine zelfstandige, of illegaal.
Illegale arbeid is meer verschoven naar het particuliere circuit. Zo verrichten Polen op illegale basis diverse werkzaamheden in de bouw. Zij werken veelal via koppelbazen bij kleine aannemers. Ook zijn Polen werkzaam bij particulieren, als huishoudelijke hulp, tuinman of kinderoppas. Sommigen hebben eerder als au-pair in Nederland gewerkt en gebruiken de contacten om ook na die tijd werk te vinden. Ook zijn er hoger opgeleiden die dergelijk ongeschoold werk doen. Zij proberen een legale positie te verkrijgen door de taal te leren, een legale baan te verkrijgen of een studie op te pakken.
Als laatste groep zijn er de Poolse bruiden, die zich via speciale relatiebemiddelingsbureaus aanbieden. Websites prijzen hen aan, mooie jonge vrouwen, die veelal nauwelijks een andere taal spreken en als hobby hebben schoonmaken, koken of dansen. Kortom, de ideale huisvrouw. Een niet gering aantal vrouwen probeert via een huwelijk een betere toekomst in het rijke West Europa te verkrijgen.
Op 17 april opent BCV “Polonia” met de hulp van Poolse Consulaat “Het Steunpunt Voor Jonge Polen” waar een keer per maand in het buurthuis van Geeren Noord Poolse leden van vereniging; Gosia Kluk-Borsten en Krystyna Stopa klaar zitten om mensen te helpen om de integratie van in Nederland wonende en werkende Polen makkelijker te maken.
Tijdens de algemene ledenvergadering op 14 mei 2001 heeft Ad Kuijl de bestuursfunctie van Freddie Wieliszek (bestuurslid) binnen Bredase Culturele Vereniging “Polonia” overgenomen.
2002 Op 3 februari kregen Ad Stopa en Frans Ruczynski in Londen een hoge onderscheiding van de 1e Poolse Pantserdivisie. De heer Ruczyński als voorzitter van het Generaal Maczekmuseum in Breda en Ad Stopa voorzitter BCV “Polonia” en vice-voorzitter van de Bredase afdeling van de 1PPD.
Het aantal oud-strijders daalt met de jaren sterk en dat betekent in de praktijk het einde van de Poolse Katholieke Genootschap (Polskie Towarzystwo Katolickie/PTK). Om die tradities niet helemaal laten verloren gaan werd op 25 mei een nieuwe organisatie opgericht: Vereniging van de Eerste Poolse Pantserdivisie Nederland (Stowarzyszenie Pierwszej Polskiej Dywizji Pancernej Niderlandy) waar Adrian Stopa voorzitter word en Frans Olejek en M. Mroziński bestuurleden.
Krystyna Bukowiec is trekt zich terug als lid van het bestuur BCV “Polonia”, haar plaats neemt Ria Marijnissen over.
In november legt de heer Adrian Stopa na 12 jaar voorzitterschap zijn functie bij BCV “Polonia” neer. Op zijn advies wordt Ad Kuijl plaatsvervangend voorzitter.
2003 Op aanbeveling van Adrian Stopa op de algemene ledenvergadering van 14 maart wordt Ad Kuijl als nieuwe voorzitter gekozen. Adrian Stopa wordt als dank voor zijn werk de erevoorzitter van BCV “Polonia”.
BCV “Polonia” organiseerde voor de eerste maal activiteiten voor de ouden van dagen, leden van de vereniging. Dit jaar was het een boottocht door de Biesbosch.
2004 Het succesvolle uitje van de ouderen verenigingsleden van het vorige jaar werd voortgezet met een dagje Oudenbosch er werd een bezoek gebracht aan de Basiliek en het Zouavenmuseum.
Het Pools Olympisch Comité in Nederland bestaat 40 jaar. Dit jubileum wordt gevierd met een voetbal- en schaaktoernooi en een feestavond. Op zaterdag 12 juni in het Gemeenschapshuis “De Belcrum” te Breda vindt de feestelijke jubileumavond met Poolse muziek en prijsuitreiking plaats. Het nieuwe bestuur van POC bestaat uit; Adrian Stopa – voorzitter, Krystyna Stopa – secretaris en Cees Nowak – penningmeester.
“Het Steunpunt Voor Jonge Polen” werd niet verder voortgezet.
Małgosia Borsten-Kluk legt haar bestuurfunktie bij BCV “Polonia” neer en haar plaats neemt Teresa Skibińska en Teresa van Dongen (als kandidaat bestuursleden) over. Daniel Łowicki was ook aspirant bestuurslid vanaf 2003 Tijdens de algemene ledenvergadering heeft hij zijn benoeming tot bestuurslid alsnog teruggetrokken.
60-jarige herdenking van de bevrijding van Breda.
Voor de festiviteiten en herdenkingen op 29, 30 en 31 oktober 2004, ter gelegenheid van “Breda 60 jaar vrij!” was een Comité samengesteld die deel uitmaakt van de “Stichting Jaarlijkse Herdenking Bevrijding Breda”. Deze stichting coördineert en stimuleert jaarlijks de herdenking van de bevrijding van Breda in oktober.
Op zaterdag 30 en zondag 31 oktober brengt de President van de Poolse Republiek, de heer Aleksander Kwasniewski, met zijn echtgenote Jolanta Kwasniewska een officieel bezoek aan Nederland.
Vrijdag 29 oktober:
Op deze avond werd er in de Grote Kerk van Breda een concert gehouden.
Zaterdag 30 oktober:
Op de middag werd de grondig gerenoveerd Duitse tank (geschenk van 1PPD aan Breda) teruggeplaatst bij de Wilhelminapark 
en de oud-strijders in te voertuigen van 2e Wereld Oorlog defileerden over de gedeeltelijke route van 1944 naar de Grote Markt. In de avond was een feestprogramma georganiseerd door BCV “Polonia” in Jeugdland te Ulvenhout.
Zondag 31 oktober:
President Kwaśniewki en de Koningin nemen deel bij de 60-jarige herdenking. In de Mariakerk te Ginneken vindt een Heilige Mis plaats. Aansluitend leggen de President en de Koningin een krans op de Poolse Erevelden in Ginneken en Breda.
2005 BCV “Polonia” viert 15 jaar bestaan.
Het bestuur van BCV „Polonia” bestaat op zijn 15e jubileum uit de volgende leden:
Ad Kuijl (voorzitter),
Rian Olejek–Marijnissen (secretaris),
Stas Szamrowicz (penningmeester),
Ria Marijnissen, Krystyna van Gestel, Gosia Karsten-Szczepańska, Agnieszka Sebregts-Adamowicz, Daniela Kurowska (bestuurleden).
Dit jaar werd begonnen, in het voorjaar, met contactmiddagen voor 65 plussers van de Vereniging in de foyer van Sportcentrum Jeugdland te Ulvenhout. De bedoeling van deze contactmiddagen voor 65 plussers is, om wat bij te praten in een ontspannen en gezellige sfeer. Ook werd een speciale middag georganiseerd op 18 juni in zaal Vianden. Dit ter gelegenheid van het 15 jarig jubileum van de B.C.V. “Polonia”. Op 22 september werd weer een reguliere contactmiddag georganiseerd (in Sportcentrum Jeugdland te Ulvenhout ) en ook op 27 oktober t.g.v. de 61e bevrijdingsdag van Breda.
Op zaterdag 18 juni vierde Bredase Culturele Vereniging “Polonia” in de zaal Vianden zijn 15 jarig jubileum. Zaterdagmiddag worden in tropische warmte de oudere leden ontvangen met nog enkele oud-strijders die nog in leven zijn. In de loop van de middag werd stil gestaan bij de oprichting in een gezellige sfeer met een aantal medeoprichters. Er werd uiteraard getoast op het 15 jarig jubileum! Rond vier uur arriveerde het Poolse koor “Antwerpia” met de bekende Poolse folkloristische liederen. Van de Poolse Ambassade werd de heer Ryszard Raczyński afgevaardigd.
Voor de avond was er voor de jongere leden een barbecue en dancing gepland. Ca. 130 personen hadden zich aangemeld. Piotr Martyka zorgde gedurende de avond voor een leuk stukje muziek.
Jaar later legt het voorzitter Ad Kuijl en penningmester Stas szamrowicz zijn functies neer. De nieuwe voorzitter wordt mevr. Ria Marijnissen en nieuwe penningmeester dhr. Ad Vervoor.
2010 BCV “Polonia” viert 20 jaar bestaan.
Door het vergrijzing krimt het aantal oude, trouwe leden en komen geen nieuwe leden bij.
Het bestuur van BCV „Polonia” bestaat op zijn 20e jubileum uit de volgende leden:
Ria Marijnissen (voorzitter),
Rian Olejek–Marijnissen (secretaris),
Ad Vervoor (penningmeester),
Johan Wiaterek, Teresa van Dongen, Jola van Nispen en Wilia de Kort-Zajchowska (bestuurleden).
2011 In het algemeene ledenvergadering worden nieuwe bestuurleden gekozen. Het bestuur van BCV „Polonia” bestaat uit de volgende leden:
Ria Marijnissen (voorzitter),
Rian Olejek–Marijnissen (secretaris),
Ad Vervoor (penningmeester),
Johan Wiaterek, Wilia de Kort-Zajchowska, Gosia Szczepańska en Roos Janssen-Oomens (bestuurleden).
——— ¤ ———
FEITEN & STATISTIEKEN
Bredase Culturele Vereniging “Polonia”
telt bij zijn oprichting in 1990 ca.
50 tot 60 leden – voornamelijk oud-strijders en tweede generatie.
10 jaar later, in op 20 maart 2000 is aantal leden gegroeid al tot 118.
Op 18 april 2005 telt BCV “Polonia” 164 leden waarvan steeds meer jonge mensen gebo